Ik houd van woorden met meerdere betekenislagen en compleet verschillende betekenissen. Neem nu een woord als verzet. Voor sommigen is dat de eenheid van afgelegde afstand als de pedalen van de fiets eenmaal rond zijn gegaan. Voor anderen is de eerste associatie die met afleiding, plezier (verzetje). Voor velen is het de heimelijke afweer tegen bezetters.
Titelafbeeldng: Gentiaan Violet gebruikt als inkt voor een schildering. (c) CGA van Veldhuizen-Staas
Het Engelse woord resistance heeft vergelijkbare betekenissen. The Resistance is Het Verzet, ondergronds verweer tegen de ongewenste overheerser. Resistance is ook het woord dat wordt gebruikt voor verzet door ziekteverwekkers tegen geneesmiddelen, zoals in de titel van dit artikel: WHO’s first global report on antibiotic resistance reveals serious, worldwide threat to public health.
Verzet heeft dus te maken met verweer, afweer, weerstand. Resistente bacteriën hebben met succes verzet gepleegd tegen de pogingen hen uit te roeien. Ze hebben manieren gevonden om zich niet meer te laten onderdrukken door andere species. In bacteriën vinden we dat geen goede eigenschap, zoals we dat wel vinden in mensen die zich verzetten tegen overheersers van elders.
Het hierboven gelinkte rapport van de WHO laat zien dat het verzet van bacteriën tegen medicijnen zeer succesvol is. De drang om de soort te beschermen is bij bacteriën (en andere ziekteverwekkers) zeer sterk. Een groeiend aantal bacteriestammen lacht om antibiotica en het wordt steeds moeilijker om sommige bacteriële infecties te behandelen. Met name in ziekenhuisomgevingen is het probleem zeer urgent en toenemend zorgwekkend.
Er zijn meerdere oorzaken voor deze ontwikkeling aan te wijzen, waaronder, maar niet beperkt tot, het ongebreidelde gebruik van antibiotica in de bio-industrie (intensieve veehouderij), het veel te vaak en vaak onnodig of op onjuiste indicatie voorschrijven van antibiotica, en het niet goed gebruiken van antibiotica (waardoor de bacteriën een flinke schop onder de kont krijgen en voor de volgende keer weten hoe ze die schop uit de weg moeten gaan). Aan de andere kant staan veel mensen onnodig bloot aan het risico van infectie en is hun eigen afweersysteem niet krachtig genoeg.
Opname in een ziekenhuis is een van de grote risicofactoren. Ziekenhuizen zijn bacteriologisch gezien de smerigste plaatsen denkbaar. Ondanks het vele gepoets en gedesinfecteer wemelt het er van de ziekmakers en met name de ziekmakers die geleerd hebben zich te verzetten tegen eliminatie. Daarnaast heeft onderzoek aangetoond dat hoe hoger opgeleid de zorgverlener hoe slechter gemiddeld de handhygiëne bij niet-chirurgisch patiëntencontact. Met andere woorden: hoe hoger op de medisch hiërarchische ladder, hoe groter de kans dat je een vieze hand te schudden krijgt.
Voor de veiligheid blijf je dus als het even kan buiten het ziekenhuis. Dit geldt, op mijn vakgebied, met name voor een kind krijgen en borstvoeding geven. Over het algemeen ga je niet voor je veiligheid naar het ziekenhuis zolang je geen ernstige dreigende complicaties hebt. (Terzijde: voor je rust ook niet: gemiddeld gaat de deur van een ziekenhuiskamer 50-100 keer per etmaal open om iemand binnen te laten, van bezoekers tot zorgverleners tot huishoudelijke dienst en de juffrouw van de bibliotheek of bezigheidstherapie.)
De noodzaak voor het gebruiken van antibiotica kan worden verminderd door een kind vanaf de geboorte te laten werken aan een gezond en sterk eigen afweersysteem. Het lichaam van een kind moet resistentie opbouwen tegen aanvallers. De beste manier daarvoor is een vaginale geboorte via een niet gedesinfecteerd geboortekanaal, gevolgd door directe en onbeperkte toegang tot de blote huid en de borst van zijn moeder. Het vermijden van wat dan ook anders dan de melk van zijn eigen of een andere menselijke moeder in de eerste zes levensmaanden is een belangrijke tweede stap. De moeder doet er goed aan om voor zij zwanger wordt, of als dat niet lukt tijdens de zwangerschap, te werken aan een gezond eigen afweersysteem, met name een gezonde darmflora en -functie.*
Wie dit leest als het kind er al is, kan er ook nu nog mee beginnen, beter laat dan nooit. Er is geen enkele andere manier die maar bij benadering dezelfde invloed heeft op het opbouwen van een gezonde afweer in een kind als borstvoeding of op zijn minst menselijke melkvoeding. Ook als die moeder zelf niet beschikt over een uitstekende darmflora, is haar melk en het voeden aan de borst nog steeds te verkiezen boven welk ander alternatief dan ook.
De volgende stap in het vermijden van infectie is hygiëne. Maar, vreemd genoeg kan overdreven hygiëne juist zorgen voor een grotere bevattelijkheid voor indringers van een andere soort. Zo zal het rigoureus uitbannen van alle bacteriën juist schimmels uitnodigen om hun gang te gaan. Al te grote hygiëne en daarmee het overbodig maken van het afweersysteem kan ervoor zorgen dat dat afweersysteem op hol slaat. Het verzet begint een guerillia oorlog tegen een imaginaire vijand. Dit is een van de theorieën om de toename van allergieën te verklaren: een op hol geslagen verzet dat vijanden zoekt om tegen te vechten.
Wanneer dan toch eens een bacterie zijn kans schoon ziet en een infectie veroorzaakt waar het lichaam zelf geen vat op krijgt is medicatie nodig. Door heel goed uit te zoeken welk organisme precies verantwoordelijk is voor de infectie kan heel precies een geschikt antibioticum worden ingezet. Voor sommige organismen gaat dat niet meer op omdat zij resistent zijn geworden tegen elk beschikbaar antibioticum. Met name MRSA (methicillin-resistente Staphylococcus aureus) is daarvan een beruchte vertegenwoordiger.
Een door velen als ouderwets gezien middel, Gentiaan Violet, kan hier een antwoord geven. Gentiaan Violet is bij moeders van baby’s bekend vanwege de terminale uitwerking voor schimmels, maar het is ook dodelijk voor allerlei bacteriën, met name de MRSA*** . De paarse verkleuring is in vergelijking met de opbrengst nauwelijks het noemen waard. Rose of paars: dood is dood. En dat is wat Gentiaan Violet doet: het doodt de bacteriën en schimmels, waar veel andere middelen ze voornamelijk of om te beginnen incapabel maken. Bij juist gebruik is Gentiaan Violet niet schadelijk voor de mens. De paarse killer is een stuk veiliger dan een roze geweer in kinderhanden.
*) Hoe je dat doet laat ik graag uitleggen door De Groene Vrouw. [terug]
**) in a detail from a photograph by An-Sofie Kesteleyn, from the series My Little RifleBron: Sean O’Hagan: Armed to the milk teeth: America’s gun-toting kids The Guardian, 29 April 2014
***) Literatuur
- Berry, M., Siegel, D., Lee, W., Ladman, D., & Ellis, J. (2008). Topical gentian violet for the treatment of methicillin-resistant Staphylococcus aureus. Journal of Pediatric Infectious Diseases, 3(4), 287-288. [4] Farid, K., Kelly, K., & Roshin, S. (2011).
- Gentian Violet 1% Solution in the Treatment of Wounds in the Geriatric Patient: A Retrospective Study. Geriatric Nursing, 32(2):85-95. [5] Maley, A., & Arbiser, J. (2013). Gentian Violet: a 19th century drug re-emerges in the 21st century. Experimental Dermatology, 22:775–780.
- Okano, M., Noguchi, S., Tabata, K., & Matsumoto, Y. (2000). Topical gentian violet for cutaneous infection and nasal carriage with MRSA. International Journal of Dermatology, 39: 942–944.